Quran iliteremshwa ili kuwafanya watu na majini, waliowajibishwa kwasababu wana akili na utashi, wafahamu ibada kama ilivyoelezwa katika aya ifuatayo: [Nami sikuwaumba majini na watu ila waniabudu Mimi.” (adh-Dhariyat, 56)] na kupata furaha kamili duniani na ahera. Quran si neno lisilo na malengo: [Wala si mzaha.”(at-Tariq, 14)] ni vigezo na kaida timilifu zinazobainisha ukweli mbali na uongo, jema dhidi ya ovu na zuri dhidi ya baya.
Ni sifa ya bainishi ya Quran, ambayo lengo lake la kipekee ni uongofu na furaha kwa wanadamu, kutumia mtindo unaolingana na lengo hilo, wakati mwingine kuiambia akili, wakati mwingine hisia, wakati mwingine dhamiri na wakati mwingine nyoyo za wasomaji wake, ili kuvutia nadhari zao kwenye mataifa yaliyotangulia, mbingu na ardhi, himaya ya mimea na wanyama, ukweli mwingi wa kisaikolojia, kifalsafa na kimaadili na kuwaomba wasomaji wake wayatafakari masuala hayo.
Kama Muhammad Asad anavyoliweka hilo, “Kamwe kitabu chochote - ikiwemo Biblia – kilichosambazwa kwa watu wengi, na kwa muda mrefu sana, hakijatoa jibu lenye kufahamika la swali hilo:
“Nifanyaje ili nipate maisha mema duniani na furaha katika ahera?”
Quran inaendelea kuwa juu ya sifa zote za kibinaadamu kama vile jiografia na mbari; haitaji majina kamili ya watu na mahali inapopataja; inawapa watu mafundisho ya elimu ya ujumla kwa kuyataja hayo.
Quran ni kielekezi cha uokovu wa wanadamu wote katika zama zotena mahali kwa ujumla. Ni kielekezi chenye kuonesha njia za ufumbuzi kwa waumini na hususani walio katika mgogoro na matatizo. Dhana ya kuongoza (hidayah kwa Kiarabu) inayoashiria njia ya kutokea kwa wale wasiojua upande wa kwenda jangwani inatangamana na nafasi nya Quran kwa ajili ya wanadamu wote.
Quran, inayosema kuwa mwanadamo yupo katika hasara kwa kuapa kwa neno zama {al-Asr, 1-2}, ni “mbinu ya uokovu” na “chelezo” kwa ajili ya mwanamume, aliyevurugikiwa kwasababu ya migogoro ya kiroho, mmomonyoko wa kimaadili na matatizo ya kijamii katika nyakati zilizopita na leo.
“Hiki ni Kitabu tulicho kiteremsha kwako ili uwatoe watu kwenye giza uwapeleke kwenye mwangaza, kwa idhini ya Mola wao Mlezi, uwafikishe kwenye Njia ya Mwenye nguvu, Msifiwa!” Ibrahim, 1
Njia pekee ya ufumbuzi kwa jamii iliyopoteza maadili yake na sifa zake nzuri na ambayo hali yake ya sasa na ya ijayo imepata giza la kukosa ustawi na furaha imeoneshwa katika Kitabu cha Allah kama ifuatavyo:
“Bila shaka imekujieni kutoka kwa Mwenyezi Mungu nuru na Kitabu kinacho bainisha. Mwenyezi Mungu huwaongoa wenye kufuata radhi yake katika njia za salama, na huwatoa katika giza kuwapeleka kwenye nuru kwa amri yake, na huwaongoa kwenye njia iliyo nyooka.“ (al-Maida, 15, 16)
Itikadi za kibinadamu, zinazokuja pamoja na tamko kuwa zitatatua matatizo ya wanadamu, hupunguza matatizo kwa majibu yake ya muda mfupi na yasiyokamilika; kwa upande mwingine, Quran inatoa njia za kudumu na kamilifu za uokovu zinazofaa katika kila zama na mahali. Quran inamfananisha mtu anayejaribu kutatua matatizo kwa kutumia majibu yaliyotolewa na wanadamu kama mtu asiyejiweza anayetembea hatua chache pindi radi yenye mwanga mkali wa kufifisha macho inapopiga katikati ya giza na kisha anasimama {2/20}. Quran inaelekeza kwenye lililo sahihi zaidi. {17/9}. Kwa kuwa, ni ukweli kamili. {13/1; 17/105}.
“Enyi watu! Yamekujieni mawaidha kutoka kwa Mola wenu Mlezi, na poza kuponyesha yaliyomo vifuani, na uwongofu, na rehema kwa Waumini. Sema: Kwa fadhila ya Mwenyezi Mungu na rehema yake! Basi nawafurahi kwa hayo. Haya ni bora kuliko hayo wanayo yakusanya.” (Yunus, 57-58)
Quran ni ponyo na faraja, na kwa hivyo ni rehema, kwa ajili ya maradhi na matatizo yote. Nyoyo zilizofifia kwasababu ya uchafu wa kiroho na madhambi na zilizogeuka sugu na kupata maradhi {2/10; 6/43; 8/49} zinaweza kutakasika, kulainika na kuponywa kwa Quran:
“Kisha ngozi zao na nyoyo zao hulainika kwa kumkumbuka Mwenyezi Mungu.” (az-Zumar, 23)
“Wale walio amini na zikatua nyoyo zao kwa kumkumbuka Mwenyezi Mungu. Hakika kwa kumkumbuka Mwenyezi Mungu ndio nyoyo hutua!“ (ar-Rad, 28)
Kwa hivyo, Quran inakuwani ponyo na rehema kwa ajili ya watu ambao nyoyo na akili zao zimevurugika kwasababu ya ghiliba za kishetani. Nyoyo za watu wenye kuondokana na matatizo na maradhi hayo zinaongoka na uoni wao unakuwa hai.
“Hii (Qur'ani) ni hoja zinazo toka kwa Mola wenu Mlezi, na uwongofu na rehema kwa watu wanao amini. “ {7/203; 45/20}
Quran ni kitabu kitukufu ambacho {6/155}, kama Hadhrat Umar (ra) anavyoliweka hilo, “Allah hufungua macho yaliyofumba, masikio yasiyosikia na nyoyo zilizofungwa kwa kutumia Qur’an.”
Jina mojawapo la Quran ni “dhikr”, yaani, mawaidha; na jina jingine ni “tadhkira” yaani mwonyaji na mkumbushaji. Quran ni mkusanyiko wa mawaidha na maonyo yanayomfundisha na kumkumbusha mwanadamu juu ya majukumu yake na yanayomwongoza kwenye heri na ukweli:
“Hili ni Tangazo liwafikie watu, liwaonye, na wapate kujua kuwa hakika Yeye ni Mungu Mmoja, na wapate kukumbuka wenye akili.” (Ibrahim, 14/52)
Quran inamfahamisha mwanadamu kuhusu majukumu yake kwa upande wake yeye mwenyewe, Mola wake Mlezi, watu wengine na maumbile. Inawafundisha wale wasiotambua majukumu yao na inawakumbusha wale wanaoyasahau majukumu yao. Inawaonya vikali wale wasiotimiza majukumu yao kwa makusudi.
Rejea kuu kwa kila Muislamu anayeuchagua Uislamu kuwa ni dini yake na anajisalimisha kwa Allah ni Quran. Atajifundisha kanuni za maisha zitakazomletea furaha duniani na ahera kutokana na Quran. Atajifundisha kinachohitajika kuamini na cha kukataa, kipi ni chema na halali na kipi ni kiovu na haramu, anachotakiwa kufanya na anachotakiwa kukiepuka kutokana na Quran. Atautakasa moyo wake, kuuimarisha na kujisalimisha kwa Allah na kuhuisha imani yake na msisimko wake kwa Qur’an. {9/124; 16/102}
“Na inapo teremshwa Sura wapo miongoni mwao wasemao: Ni nani miongoni mwenu Sura hii imemzidishia Imani? Ama wale walio amini inawazidishia Imani, nao wanafurahi.“ (at-Tawba, 9/124)
“Sema: Ameiteremsha hii Roho takatifu kutokana na Mola wako Mlezi kwa haki, ili awathibitishe wale walio amini, na kuwa ni uwongofu, na ni bishara kwa Waislamu.” (an-Nahl, 16/102)
Atajifundisha mazuri ya Peponi na kitisho cha mateso ya Jahanamu kutoka katika kitabu kitukufu cha Allah; Hivyo, atajitahidi kuendesha maisha bora na atatenda kwa umakini zaidi ili kuepuka madhambi na amali mbaya. Kwa kifupi, muumini atapata kila kitu katika Qur’an kuhusu jinsi ya kufanya ili apate radhi za Allah:
“Na tumekuteremshia Kitabu hiki kinacho bainisha kila kitu, na ni uwongofu, na rehema, na bishara kwa Waislamu.” (an-Nahl, 16/89)
Hata hivyo, mtu asihitimishe kutokana na aya hii kuwa Quran ni ensaiklopidia au kitabu cha sayansi. Si kitabu kinachotaja nadharia za muda mfupi za kisayansi; ni mwogozo wa maisha. Ni kitabu cha mwongozo kilichotumwa na Allah, aliyetuumba sisi na anayeyajua zaidi maumbile yetu kuliko sisi; kinatuonesha jinsi ya kutumia viwiliwili vyetu vya kupita katika dunia hii ya mpito:
“Si maneno yaliyo zuliwa, bali ni ya kusadikisha yaliyo kabla yake, na ufafanuzi wa kila kitu, na ni uwongofu na rehema kwa kaumu yenye kuamini.” (Yusuf, 12/111)
Quran ni neno sahihi la mwisho la Allah. Wanadamu, waliohutubiwa kwa njia ya ufunuo tangu Hadhrat Adam (as), mtu wa kwanza, ambapo Quran, ambayo ni hazina bora inayothibitisha yaliyo kweli katika mafundisho yaliyotangulia ya upwekeshaji, yaliyosahaulika, yaliyopotea au kubadilishwa na inasahihisha makosa yaliyomo ndani mwao. Wanadamu wanaweza kujua upi ni ukweli wa kiungu na lipi si sahihi na ushirikina, shukrani ziiendee Quran, ambayo ni “Furqan” (Kipambanuzi baina yake na shari).
Quran kwa hakika ni kipimo kwa ajili ya Waislamu. Akili ya Muislamu, mtizamo wa kidunia na mwenendo unapaswa ufundishwe na Quran. Anapaswa kuangalia kila kinachomjia kwa jina la elimu na utamaduni wa Kiislamu kwa utumia Quran, moja baada ya kingine; na anapaswa apambanue baina ya lililo sahihi na lisilo sahihi, la kweli na la kishirikina, lilo bora na lililozushwa.
Isisahaulike kwamba fursa adhimu ya Uislamu ni kwamba wafuasi wake wanayo Furqan, (mpambanuzi) kitabu ambacho hakijakumbwa na mabadiliko yoyote, kilichopo chini ya hifadhi ya Allah na kitakachobakia kuwa ni kigezo kisicho na doa kinachopambanua baina ya ukweli na uongo. Ni kitabu kisicho na kasoro hata chembe.
Waumini hufanya rejea kwenye Quran ili kujifundisha siri za dunia na ahera; pia hurejea kwenye Quran na sunnah bora ya Mjumbe wa Allah, ambaye ni Quran hai, kuhusu masuala wasiyoafikiana.
Kwa kifupi, Quran ni kitabu kitukufu cha rejea ambacho thamani yake kamwe haitapungua mpaka Siku ya Kiama kwa ajili ya waumini. Kitabu hiki cha hazina ndicho rejea pekee ambayo waumini watafanya rejea ili kutatua namna zote za matatizo ya kiroho yakiwemo masuala wasiyoafikiana.
Quran si kitabu kinachoshughulikia baadhi ya mambo ya kihistoria, kijamii, kifalsafa na kimaadili kwa njia ya kinadharia. Hata hivyo, kinalenga katika kuiweka jumuia iliyoundwa kwa maadili ya kidunia na kanuni za kiroho zinazoziweka. Inalenga kwenye kuondoa kila kinachohusiana na ukosefu wa fadhila na shari na kuwafanya wanadamu wote wajisalimishe kwa Allah, yaani, Uislamu, kama ilivyobadili mojawapo kati ya jamii za kijinga zaidi duniani na kuwa jamii bora zaidi {2/193}; ni kitabu cha kimapinduzi. Quran iliteremshwa ili itekelezwe kivitendo na watu waitii.
"Fuateni mliyo teremshiwa kutoka kwa Mola Mlezi wenu, wala msifuate rafiki au walinzi wengine badala yake. Ni machache mnayo yakumbuka." (al-Araf, 7/3)
Kila anayeiamini Quran, kimsingi, Mtume (s.a.w), anaitii na kushikamana na kanuni ilizoziweka:
“Basi wewe yashike yaliyo funuliwa kwako. Hakika wewe uko kwenye Njia Iliyo Nyooka. Na hakika haya ni ukumbusho kwako na kwa kaumu yako. Na mtakuja ulizwa. “ (az-Zukhruf, 43/43, 44)
Quran “ni kitabu kitukufu cha Allah ambacho hamtapotea kamwe kama mtashikamana nacho.” {Ibn Majah} ni kamba imara ya Allah itakayokupelekeni kwenye mwangaza, ukomavu, na heshima kama mtaishikilia; Hakuna kulazimishana katika dini. Ukweli utajitokeza dhahiri mbali na uongo; mwenye kukataa Uovu na akamwamini Allah atakuwa amekamata kishikizo cha kutumainia, kisichovunjika.”
“Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kujua.” (al-Baqara, 2/256); {al-Baqara, 2/256, 257; Aal-i Imran, 3/103}
“Na shikamaneni kwa Kamba ya Mwenyezi Mungu nyote pamoja, wala msifarikiane. Na kumbukeni neema ya Mwenyezi Mungu iliyo juu yenu: vile mlivyo kuwa nyinyi kwa nyinyi maadui naye akaziunganisha nyoyo zenu; kwa neema yake mkawa ndugu. Na mlikuwa ukingoni mwa shimo la Moto, naye akakuokoeni nalo. Namna hivi Mwenyezi Mungu anakubainishieni Ishara zake ili mpate kuongoka.” (Aal-i Imran, 3/103)
Jamii inayoshikamana na kamba ya Allah na kutii kanuni za ufunuo inakuwa na furaha duniani na ahera. Wale wanaoupa mgongo ukweli wa kiungu na kukiacha kitabu kitukufu cha Allah kwa kutokukitii watakosa furaha katika sehemu zote mbili za ulimwengu.
Kanuni za kimaadili, nasaha na mapendekezo yaliyo katika Quran yanakuwa muhimu yanapotekelezwa kivitendo. Mathalani, nasaha zifuatazo za kiungu hazitakuwa na manufaa yoyote kama hazitafanyika kivitendo:
“Wala msikaribie uzinzi. Hakika huo ni uchafu na njia mbaya.”
“Wala msiuwe nafsi ambayo Mwenyezi Mungu amekataza isipo kuwa kwa haki...”
“Wala msiyakaribie mali ya yatima...”
“na timizeni ahadi. Kwa hakika ahadi itasailiwa. (katika Siku ya Hesabu).”
“Na timizeni kipimo mpimapo. Na pimeni kwa mizani zilizo sawa...”
“Wala usiyafuate usiyo na ujuzi nayo. Hakika masikio, na macho, na moyo - hivyo vyote vitasailiwa. (katika Siku ya Hesabu).”
“Wala usitembee katika ardhi kwa maringo. Hakika wewe huwezi kuipasua ardhi wala kufikia urefu wa milima.”
“Haya yote ubaya wake ni wenye kuchukiza kwa Mola wako Mlezi. “ (al-Isra, 17/32-38)
Kitabu cha Wazi Wazi, Chenye Kufahamika, Kilichorahisishwa:
Kama inavyoonekana katika aya 32-38 za sura ya al-Isra tulizozinukuu kama mfano hapo juu, aya za Quran zina kanuni zenye kutendeka zinazoweza kufahamika hata kwa jumuia yenye ujinga mwingi. Quran haina utatanishi, wala kutokufahamika, wala kitabu cha kale kinachoweza kufahamika kwa wataalamu, wanasayansi na maulamaa tu au chenye alama za siri zinazoweza kutafsiriwa nao peke yao. Hukaririwa mara kwa mara kwa ujumla mwanzoni mwa sura za Quran ambapo Quran na aya zake viko wazi na vyenye kufahamika.
Katika Quran, kila kitu kimeelezwa “kupitia mifano mbalimbali” {18/54; 20/113} na kwa kina {6/55, 56, 126; 41/2-3}. Quran imerahisishwa ili ifahamike kupitia sitiari na mifano:
“Na bila ya shaka Sisi tumeifanya Qur'ani iwe nyepesi kufahamika. Lakini yupo anaye kumbuka?” (al-Qamar, 54/17, 22, 32, 40)
“Kwakuwa wale wa mwanzo waliohutubiwa na Quran hawakujua kusoma na kuandika, Shari'ah tukufu za Uislamu zilikuwa rahisi. Shari'ah iliteremshwa katika mfumo ambao ungefahamika na kutekelezwa kwa urahisi na wale wanaohutubiwa bila ya kuhitajika elimu yoyote au ubobezi. Kudai kinyume chake ni kinyume na msingi wa Shari'ah. Watu wa mwazo kuhutubiwa hawakujua kusoma na kuandika; kwa hivyo, shari'ah iliyoteremshwa ilikuwa nyepesi. Vinginevyo, wangesema, “Iko juu ya kiwango chetu; haifanani na maneno yetu; hayo ni maneno tusiyoyajua au kuyafahamu, n.k...” {41/44}.
Licha ya hivyo, Allah anaeleza, “Mwenyezi Mungu haikalifishi nafsi yoyote ila kwa kadiri ya iwezavyo.” {2/286}; “Wala (Allah) hakuweka juu yenu mambo mazito katika dini” {22/78}. Kwa sababu za kiutekelezaji, Shari'ah ilibidi iteremshwe katika lugha na mtindo ambao ungeweza kufahamika kwa kila mtu.” Shatibi
Quran imeelezewa kama ifuatavyo katika hadithi:
“Baadhi ya watu ni watu wa Allah. Mjumbe wa Allah alipoulizwa, 'Ni kina nani hao?', Alisema, 'Hao ni watu wa Quran; hao ni watu wa Allah na marafiki zao.” (Tirmidhi)
“Rehema na wingi humiminikia mahali na malaika na utulivu huzingira mahali ambapo muumini anasoma Quran kwa unyoofu na kwa kutaka radhi za Allah.” (Tirmidhi)
Harith al-Awar anasimulia: “Pindi tulipokuwa tunapita njia ya msikitini, niliwakuta watu wameacha kumtaja Allah na kuingia katika mazungumzo yasiyofaa. Kwa hivyo, nilimwendea Hadhrat Ali (ra) na kumwambia niliyoyaona.
Akaniuliza, 'Unasema kweli, ni hivyo?'
Nilipomhakikishia kuwa hivyo ndivyo ilivyokuwa, alisema: 'Nilimsikia Mjumbe wa Allah akisema,
“Tazama! Mfarakano utatokea! Hapo hapo nikamuuliza: ‘Ni ipi njia ya kujinusuru nao? Ewe Mjumbe wa Allah! Alijibu: Ni kutii kitabu kitukufu cha Allah.
Kina habari zote kuhusu yaliyowatokea jumuia za kabla yenu, habari za mifarakano na misukosuko itakayotokea baada yenu na ishara za Siku ya Kiama.
Pia ina hukumu kuhusu mambo yatakayotokea miongoni mwenu (kuhusu mambo kama vile imani-ukafiri, utii-uasi, kilichoruhusiwa-kilichokatazwa, n.k.). Ni kipambanuzi baina ya ukweli na uwongo.
Iko makini katika kila inachokitaja, Hakuna neno ndani mwake ambalo ni la kupita bure tu au la nje ya mada. Mwenye kuangukia katika upuuzi kwa kutokukizingatia na kutokutenda kulingana nacho, Allah atamwangamiza. Kama yeyote atatafuta uongofu mahali pengine Allah atamwacha apotee.
Ni kamba madhubuti ya Allah. Ni ukumbusho wa hekima, na ni njia iliyonyooka kabisa. Inahifadhi nafsi zinazoitii zisiharibiwe na upotovu na ndimi zenye kuisoma dhidi ya kutatizika. Wanazuoni wa Qur’an daima hutamani zaidi yaliyomo ndani mwake. Kukisoma mara kwa mara hakumchoshi msomaji wake; wala msomaji hapotezi ladha kwa kurudiarudia kukisoma. Mastaajabu yake makubwa yanayowashangaza wanadamu hayaishi kamwe.
Ni aina ya kitabu ambacho, pindi walipokisikia, majini iliwabidi wakiri kuwa, 'Hakika sisi tumeisikia Qur'ani ya ajabu. Kwa hakika Inaongoza kwenye uwongofu, kwa hivyo tumeiamini.' (Surah al-Majini, 72/1-2) Mwenye kukitamka, atakuwa anasema ukweli. Mwenye kutenda kulingana nacho atalipwa. Mwenye kuhukumu kulingana nacho, atakuwa mwadilifu. Mwenye kuwalingania watu kukiendea, atawaongoza kwenye njia iliyonyooka. Ewe Awar! Jifundishe vyema maneno haya mazuri.” (Tirmidhi)
Kwa muhtasari, Quran, “Ni kitabu cha muujiza”, kitakachokomesha siku za giza tunazoishi ndani mwake na matatizo na machungu tunayoumia na kitakachowaongoza wanadamu wote kwenye “furaha ya wote”, kiko katika utumiaji wetu kama hazina isiyo na kifani. Tunachohitajika kufanya ni kusoma hii “mbinu ya wokovu” kwa macho maangalifu ili tupate majibu ya maswali ya leo na kuwa na nguvu na msisimko uliokuwepo katika siku za mwanzoni mwa Uislamu.
Nyenzo:
(Kur'an Nedir, Nasıl Okunmalıdır, A. Yıldız-Ş. Özdemir, Pınar Yayınları)
Quran ni kitabu kitukufu cha mwisho ambacho Allah aliwateremshia watu. Quran iliteremshwa kwa Mtume Muhammad (s.a.w) kupitia kwa Jibril na ikafika leo kwa njia ya kuandikwa na kusimuliwa.
Quran ni mwongozo wa kiyakinifu na kiroho kwa mtu mmoja mmoja na jumuia, matabaka yote ya watu wanaoishi mahali popote au wakati wowote na kwa maisha yote ya mwanadamu. Kila mtu, kuanzia rais mpaka mtu wa mtaani, anapata yanayowahusu wao katika Quran. Wanachukua elimu na mafunzo yaliyo muhimu kwa ajili ya amani na utulivu duniani na ahera.
Ubora na sifa za Quran zimeelezwa kama ifuatavyo katika aya nyingi na hadithi:
* “Na hichi ni Kitabu tulicho kiteremsha, kilicho barikiwa. Basi kifuateni, na mcheni mungu, ili mrehemewe." (Al-Anam, 6/155).
* " Na hiki ni Kitabu tulicho kiteremsha, kilicho barikiwa, chenye kuhakikisha yaliyo tangulia, na ili uuwonye Mama wa Miji na walio pembezoni mwake. Na wenye kuamini Akhera wanakiamini hichi, nao wanazihifadhi Sala zao." (Al-Anam, 6/92).
* “Hebu hawaizingatii hii Qur'ani? Na lau kuwa imetoka kwa asiye kuwa Mwenyezi Mungu bila ya shaka wangeli kuta ndani yake khitilafu nyingi." (An-Nisa, 4/82).
* “Qur’ani kuwa ni uwongofu kwa watu, na hoja zilizo wazi za uwongofu na upambanuzi...." (Al-Baqara, 2/185).
* "(Qur’an) ni uwongofu na bishara njema kwa Waumini." (Al-Baqara, 2/97).
* “Na hiki Kitabu, tumekuteremshia wewe, kimebarikiwa, ili wazizingatie Aya zake, na wawaidhike wenye akili." (Sad, 38/29).
* Masimulizi yafuatayo yamesimuliwa kutoka kwa Harith bin Awar: Wakati fulani, Swahaba Ali alisema:
"Nilimsikia Mjumbe wa Allah akisema:
' Tazama! Utatokea mfarakano.' Kwa sababu hiyo, nilimuuliza,
‘Ewe Mjumbe wa Allah! Ni ipi namna ya kuondokana nao?' Alisema,
'Ni kutii kitabu kitukufu cha Allah.' (Kisha Mtume akaeleza sifa bainifu za Quran kama ifuatavyo:
'Ina maelezo yote kuhusu kilichowakuta jamii za kabla yenu, habari za mifarakano na misukosuko itakayokutokeeni na dalili za Siku ya Kiama. Ni kipambanuzi baina ya ukweli na uwongo. Kama yeyote anatafuta uongofu mahali pengine Allah atamwacha apotee. Ni kamba imara ya Allah. Ni ukumbusho wenye hekima, na njia iliyonyooka. Inazilinda nyoyo zinazoitii dhidi ya kuvurugwa na kupotoshwa na ndimi zenye kuisoma dhidi ya utata.
Wanazuoni wa Qur’an daima huwa wana shauku nayo. Kuisoma tena na tena kamwe hakumchoshi mwenye kuisoma; wala msomaji hapotezi ladha yoyote kwa kukariri kuisoma. Mastaajabu yake makubwa yaliyowashangaza watu hayataisha kamwe, " wakasema: Hakika sisi tumeisikia Qur'ani ya ajabu!" (Al-Jinn 1). Mwenye kuitamka, husema ukweli. Mwenye kutenda kulingana nayo, atalipwa. Mwenye kuhukumu kulingana nayo, atakuwa mwadilifu. Mwenye kuwaita watu kwenye Qur’an, atawaongoza kwenye njia iliyonyooka.'" (Tirmidhi, Thawabu"l-Qur'an 14, 2908)
* "Quran ni nuru ya waziwazi, dhikr yenye hekima na njia ya kweli."
* "Quran ni kamba ya Allah iliyorefushwa mpaka ardhini kutoka mbinguni."
* "Ubora wa Quran juu ya maneno mengine ni kama ubora wa ar-Rahman juu ya viumbe Wake."
* "Ikiwa mtu atasoma aya moja katika kitabu kitukufu cha Allah, itakuwa ni nuru inayomwangazia katika Siku ya Kiama."
* "Zitieni nuru nyumba zenu kwa kuswali na kusoma Quran."
Quran ilitremshwa moyoni mwa Mtume (s.a.w) kwa hali zote, maana na maneno yake pia. Hiyo ndiyo sababu, Quran inaitwa wahy al-matluww (ufunuo unaosomwa). Kwa hiyo, Quran si maana yake tu, bali ni pamoja na maneno pia. Quran haikuteremshwa yote kwa Mtume (s.a.w) kwa mara moja; ilikuwa ikiteremshwa aya baada ya aya na sura baada ya sura.
Muujiza wa Quran
Quran ina namna zote za kanuni za imani, amali na maadili yatakayomfanya mwanadamu apate furaha kamili ya halisi. Ni muujiza mkubwa wa kifasihi kwa upande wa maneno na maana. Mtume (s.a.w) amesema yafuatayo kuhusu jambo hilo:
"Kila Mtume alipewa miujiza iliyowafanya watu waamini, lakini nilichopewa mimi, ni Msukumo wa Kiungu alionifunulia Allah. Kwa hivyo ninatumaini kuwa idadi ya wafuasi wangu itawazidi wafuasi wa Mitume wengine katika Siku ya Kufufuliwa." (Bukhari, Fadhailu'l-Qur'an, 1)
Kwa hakika, miujiza ya mitume wengine iliisha baada ya kuisha muda wao. Muujiza wa Quran utaendelea kuwepo mpaka Siku ya Kiama. Katika aya kadhaa za Quran, kumeelezwa kwa msisitizo kuwa Quran ni muujiza:
“Sema: Wangeli kusanyika watu na majini ili walete mfano wa hii Qur'ani basi hawaleti mfano wake, hata wakisaidiana wao kwa wao...." (al-Isra, 17/88).
Kwa hakika, hakuna aliyeweza wala atakayeweza kuleta aya moja inayofanana na aya za Quran kwa mtindo na ufasaha. Quran ni muujiza kwa kulingana maneno yake na maana yake. Mtume (s.a.w) hakuwa mwenye kusoma na kuandika. Hakujifundisha chochote kutoka kwa yeyote. Kwa hiyo, alizingatiwa kuwa asiyejua kusoma na kuandika. Hata hivyo, kitabu kitukufu alichokuja nacho kilikuwa na ukweli wa hali ya juu na kilifahamisha mengi ya ukweli wa kisayansi ambayo sayansi na uzoefu viliweza kuyapata katika miaka elfu moja na mia nne iliyopita. Hili linathibitisha kuwa Quran ni neno la Allah moja kwa moja. Mathalani, ukweli kuwa jua linazunguka lenyewe na linakwenda katika kituo maalumu kilichopangwa pamoja na sayari zingine zinazolitegemea, kufunguka mapiramidi na miili ya maiti za Mafarao zilizohifadhiwa kwa dawa zimegunduliwa katika karne iliyopita.
Hata hivyo, Quran ilitueleza kuhusu hayo na mengine kama hayo katika karne nyingi zilizopita. Haijalishi sayansi inaendeleaje, haiwezi kuipinga Quran. Hata hivyo, maendeleo ya sayansi yataleta urahisi kwa Quran kufasiriwa na kuelezwa. Kama Badiuzzaman Said Nursi anavyoliweka wazi hilo,
"Kadiri muda unavyozidi kusogea, Quran inazidi upya; ukweli mwingi iliyo nao unadhihirika zaidi."
Kipengele kingine cha kimiujiza cha Quran ni kuwa imebashiri matukio mengi yaliyotokea baadaye. Chochote ilichobashiri kilitokea sawa na kilivyobashiriwa.
Baadhi ya fafanuzi na maelezo ya Quran ni kama ifuatavyo:
- Qur'an Yenye Hekima Nyingi, inayomfahamisha kwetu Mwenye kuturuzuku, ni mfasiri wa milele wa Kitabu kikuu cha ulimwengu...
Ulimwengu umelinganishwa na kitabu kikuu kilichoandikwa kwa kalamu ya uwezo. Katika kitabu kidogo, ibara inayosema ishara za uumbwaji (ayat at-takwiniyya) imetumika kwa ajili ya viumbe duniani. Ishara ya uumbwaji inamaanisha kilichoumbwa kutokana na amri "kuwa" (kun), inayoonesha uwepo, upweke, majina na sifa za Allah na kinachokuwa ushahidi juu ya hayo. Aya (ishara) zilizo katika Quran zinatokana na sifa za Allah zinazoitwa kauli na ishara za ulimwenguni zinatokana na sifa Zake zinazoitwa uwezo (qudrah).
Kitabu hiki cha ulimwengu hufanya Allah atambulike pamoja na ishara zake zote lakini wanadamu hawajaweza kukisoma na kukitathmini kwa usahihi. Yaani, hawakufahamu lugha ya kitabu kitukufu. Quran Yenye Hekima Nyingi imekitafsiri kitabu kitukufu cha ulimwengu, imewajulisha wanadamu kuhusu kitabu hicho na kueleza sifa za Mola wetu Mlezi, ambaye ndiye mwandishi wa kitabu hicho, kwetu. Kimetueleza kuhusu sifa Zake, majina na amali.
- kidhihirisho cha hazina za Majina ya Kiungu zilizofichwa katika kurasa za ardhi na mbingu...
Maana zilizofichwa, zimesitiriwa, ambazo zimekuwa hazionekani na hazijulikani. Tunaishukuru Quran, kwa kutafsiri kitabu kitukufu cha ulimwengu, udhihirishaji wa majina ya Allah yaliyokuwa yamefichikana duniani na mbinguni yameanza kuweza kusomwa. Katika sentensi hii, majina ya Allah yamefananishwa na hazina. Mathalani, jina al-Khaliq (Mumbaji) ni a hazina; viumbe wote ni kama vito vya hazina hiyo. Jina al-Muhyi (Mwenye Kuhuisha) ni hazina nyingine; uhai wote unatoka kwenye hazina hiyo.
- ufunguo wa kuyaendea ya kweli yaliyofichikana upo chini ya mistari hiyo ya matukio...
Katika kitabu hiki cha ulimwengu, kila jambo, kama vile kila kiumbe, ni kama neno au mstari. Ni muhimu kuyasoma kwa usahihi. Ukweli uliofichikana chini ya mambo unaweza kusomwa kwa usahihi kwa kutumia uongofu na maelekezo ya Quran tu.
Usiku na mchana, afya na maradhi, furaha na huzuni, uzee na umauti ni katika ya kweli iliyoandikwa katika kitabu hicho. Miongoni mwa matukio muhimu zaidi kwa watu ni kifo. Wanaozingatia kifo kuwa ni "kuto-kuwa, kuto-kuwepo, kuingia kaburini na kupotea hawawezi kufahamu ukweli wa kifo na kutathmini vibaya tukio hilo. Ukweli wa kifo unafahamika kwa uongofu wa Quran. Maana ya kuzaliwa ni kuja duniani kutokea katika jeraha; halikadhalika, kifo kinamaanisha kwenda katika ulimwengu wa barzakh kutoka duniani. Kisha, kuzaliwa kwingine kunakoitwa ba'th kutafuatia; watu watakwenda katika mahali pa Kukusanywa kutoka katika ulimwengu wa kaburi kupitia humo.
Kuna maelezo ya kina zaidi kuhusu ukweli wa kifo katika Mkusanyiko wa Risale-i Nur. Hebu tukumbuke baadhi yake: Kifo ni “kubadilisha makazi, kupumzika kutoka katika wajibu, roho kupewa uhuru”. Kaburi ni “mlango wa kuingia katika ulimwengu ulio bora zaidi ya dunia hii.”
- hazina ya fadhila za Mwingi wa Rehema na hotuba za milele, zinazotoka katika Dunia ya Ghaibu nyuma ya pazia la Dunia Bayana...
Ibara inayosema dunia ya ghaibu iliyotajwa hapo juu inaweza kufahamika kuwa ni kiti kikubwa cha enzi ambapo ulimwengu huu wenye kuonekana unadhibitiwa na kutawaliwa, kama ulimwengu wa tashbihi ambapo hupigwa mifano ya kila kitu, na kama ulimwengu usiojulikana kama Ubao Uliohifadhiwa (Lawh al-Mahfudh) ambapo kila kitu kimeandikwa na kuhifadhiwa.
Maneno fadhila na hotuba yanakamilishana yenyewe na kuashiria kwenye lengo lile lile moja. Kuhutubiwa na Allah Mtukufu ni fadhila kubwa kwa waja Wake. Kujulishwa kuhusu amri Zake na makatazo Yake, kupata radhi Zake, na kuoneshwa njia za kwenda Peponi ni rehema kubwa na zawadi ya Allah.
- jua, msingi, na mpango wa dunia ya kiroho ya Uislamu...
Chanzo cha mazuri yote, fadhila, manufaa na maadili ya juu, imani ya kimsingi, ni jua la Quran. Msingi wa dini yetu ni ukweli mwingi wa Quran. Jengo la uongofu na uthabiti litakaoendelea daima limejengwa na hadithi, ambazo ndizo fasiri za mwanzo za Quran, juu ya msingi huu.
Neno mpango linaweza kutafsiriwa kuwa ni ijtihad na fatwa zilizotokana na nuru ya Quran na hadithi ili kujibu mahitaji mapya yanayoibuka katika jengo linalokua la Uislamu.
- na ramani ya dunia za ahera...
Katika Quran, ramani ya barabara ya maisha ya ahera inayonzia katika Mahali pa Kukusanywa na kuendelea kama vile “kusimama, mizani (Mizan), daraja (Sirat) na Pepo au Jahanamu" umechorwa; sura nzuri za Peponi na adhabu za Jahanamu pia zimeoneshwa kwa mwanadamu kama picha.
- kifasili cha kipekee, ufafanuzi halali, ushahidi wa kueleweka, na mfasiri dhahiri wa Dhati ya Kiungu, sifa, na amali...
Chanzo pekee cha maelezo mazuri kuhusu dhati, sifa, na amali za Allah ni Quran. Akili na fikra za kibinadamu haziwezi kufanya chochote kuhusu ukweli huo mwingi usiojulikana na wa milele. Kwa kuwa Allah anajitambulisha Mwenyewe katika Quran, Hakuna haja ya ukisiaji usio na msingi maalumu wa mwanadamu na fikra zisizofaa.
Tunajifundisha kutokana na aya za Quran na wanazuoni wetu walioidhinishwa ukweli ufuatao na yaliyo kama hayo: “Kuwepo kwa Allah ni lazima; Yeye hana mwanzo wala Hana mwisho; Hahitaji wakati wala nafasi; Ana sifa zisizo na ukomo; hakuna mabadiliko wala upungufu utakaojitokeza katika sifa hizo bila ya kujalisha idadi ya viumbe Anaowaumba; Kuwepo Kwake na sifa, rehema Zake na ghadhabu, neema zake na wivu na matendo Yake mengine yote hayawezi kulinganishwa na hali na uwezo wa viumbe Wake.
Viumbe wa ulimwenguni wanatangaza kuwepo kwa Allah na sifa Zake kwa hali zao lakini watu kwa ujumla hupuuza misemo hiyo ya kiroho au kutokuifahamu. Kwa hiyo, burhan an-natiq (ushahidi wenye kueleweka) ni muhimu. (Pindi ibara burhan an-natiq inapotumika kwa ajili ya Mjumbe wa Allah (s.a.w), inamaanisha anayefikisha ujumbe wa Quran kwa watu.)
Ibara inayosema mfasiri dhahiri inamaanisha Quran inawatafsiria watu maneno ya kitabu kitukufu cha ulimwengu yale wasiyoyafahamu; ina maana inayolingana na ibara inayosema ushahidi wenye kueleweka.
mwalimu, hekima ya kweli, mwelekezaji, na kiongozi wa dunia ya utu...
Quran ilishushwa ili kuzifundisha roho za watu, kuzikamilisha nyoyo zao kwa njia ya imani na akili zao kupitia sayansi na elimu, kuwafundisha hekima ya kweli, kuwatoa watu kutoka katika njia potovu na kuwaonesha njia ya uongofu. Hekima ya kweli, yaani, habari sahihi kuhusu lengo la kuumbwa wanadamu na viumbe wengine na majukumu yao linaweza kufundishwa kutoka katika Quran kwa sababu aya za Quran ni maneno ya Muumbaji aliyewaumba viumbe hao.
Kama inavyojulikana, neno "hekima" pia hutumika kwa ajili hekima. Kivumishi "-a kweli" kilichotumika hapa kinaashiria kuwa falsafa si hekima ya kweli.
Hekima ina fafanuzi kadhaa. Mojawapo ni "amali pamoja na elimu" (mtu kufanya anayoyajua na anayojifundisha) Yaani, kama fikra inayomfanya mtu afanye amali njema, ina hekima. Fikra zinazozungumzwa tu lakini hazifanywi kwa vitendo ni fikra binafsi; haziwezi kuwa njia ya uongofu kwa ajili ya watu.
ni kitabu cha yote mawili hekima na sheria, na kitabu cha swala na ibada, na kitabu cha amri na mawaidha, na kitabu cha maombi na elimu ya Kiungu - ni kitabu kwa ajili ya mahitaji yote ya kiroho; nacho ni maktaba tukufu inayotoa vitabu vinavyofaa katika njia za watawa wote na wasema kweli, watakatifu na wanazuoni, ambao njia zao zote ni tofauti...
Quran ni kitabu cha hekima kwa sababu kinamfundisha mwanadamu lengo na mambo ya wajibu kwa viumbe wote; ni kitabu cha shari'ah (sheria) kwa sababu kinamjulisha mwanadamu kuhusu amri na makatazo kuhusu maisha ya mtu mmoja mmoja na ya kijamii.
Pia ina "swala, ibada, amri na miito", ambayo ni misingi ya shrai'ah, pamoja na vipengele vyote.
Quran ni kitabu cha dhikr inayomfanya mwanadamu apate angalau thawabu kumi kwa herufi yake moja anapoisoma; pia ni kitabu cha elimu ambapo kinamtambulisha Allah pamoja na majina Yake na sifa Zake.
Misingi ya njia zote za kweli ipo katika Quran. Kila mti wa matunda unatambua matunda mbalimbali kwa kuzingatia maumbo yao ulimwenguni; halikadhalika, kila mwanazuoni wa tafsiri hutambua maana mbalimbali katika Quran, anapata milango ya elimu mbalimbali, anafunuliwa udhihirisho wa majina tofauti ya Allah na inaleta njia tofauti ya uongofu. Kwa kipengele hiki, Quran inakuwa kama maktaba ingawa ni kitabu kimoja. (angalia Badiuzzaman Said Nursi, Sözler (Maneno) , Yirmi Beşinci Söz (Neno la Ishirini na Tano).
Katika vitabu vya kiungu kwa sasa hakuna kilicho katika katika nakala ya asili ile waliyoteremshiwa Mitume wa Allah, isipokuwa Qur’an iliyo. Nakala za asili za vitabu hivyo zimepotea katika nyakati balimbali na zikaandikwa upya na wanadamu. Hivyo, vipengele vya ushirikina viliingizwa. Mathalani, Taurati haikuweza kuhifadhiwa na Wayahudi kwa sababu walikamatwa mateka na wakaishi uhamishoni kwa muda mrefu baada ya Nabii Musa (AS) na hata walifuata upagani kwa kupoteza imani yao; na pamoja na ukweli huo wa kihistoria, nakala iliyopo sasa ya Taurati iliandikwa na baadhi ya watu wa dini kwa muda mrefu baada ya Nabii Musa na kikakubalika kuwa ni kitabu cha kidini kama ilivyokuwa nakala ya mwanzo. Ni dhahiri kuwa Taurati haiwezi kuwa nakala ile ile aliyoteremshiwa Nabii Musa (AS) baada ya kipindi hicho kirefu chenye utata. Kwa hivyo, ina baadhi ya madai na kashfa zisizoweza kusemwa na mitume na kuna hukumu zilizo kinyume na dini ya upwekeshaji.
Zaburi ya Nabii Dawud pia ilipatwa na yale yale yaliyopatwa na Taurati.
Ama kuhusu Biblia, Nabii Isa (Yesu) hakutoa mwanya wa kuandikwa wahyi. Kwa kuwa, alipata utume alipokuwa na umri wa miaka thelathini na kazi ya utume iliisha alipofikisha umri wa miaka thelathini na tatu. Alijitahidi kuonesha njia ya kweli kwa muda mfupi sana wa miaka mitatu kwa kwenda kijiji hadi kijiji kingine na mji mmoja hadi mwingine. Kuelekea mwishoni, kila mara alikuwa akifukuzwa na watawala wa Kirumi kutokana na uchochezi wa Wayahudi. Kwa hivyo, hakuweza kupata muda au fursa ya kuandikwa Biblia. Kwa hivyo, Biblia zilizopo leo zimeitwa kwa majina ya watu walioziandika na zina hotuba, mafunzo na uongofu wa Yesu (AS) na zinaonekana kama tawasifu yake. Licha ya hivyo, hazikuandikwa na wafuasi wa mwanzo wa Yesu (AS) na waumini wake bali watu waliowaona wafuasi wa Yesu (AS); kwa hivyo walikuwa ni wasikilizaji.
Zipo tofauti baina ya Biblia zilizopo, kwa upande wa maudhui na usimulizi. Kwa hakika, Biblia hizo zilikubaliwa na baraza la kiroho lililokutana mnamo mwaka 325 BK huko Nicaea. Baraza hilo lilichunguza mamia ya Biblia na kukubali Biblia nne, zilizotamka fikra ya kipengele cha uungu wa Yesu, kwa muwafaka wa wajumbe 318 kwa kuziharibu Biblia zingine zilizosalia.
Kama ilivyoonekana, hekima ya dhana ya Yesu ya kuwa mwana wa Mungu ilikubaliwa na baraza baada ya Yesu kuondoka.
Kwa hakika, baadhi ya makanisa ya Kikristo hayakukubaliana na uamuzi huu. Hivyo, haiwezekani kusema kuwa Biblia nne zilizopo sasa zinalingana na Biblia aliyoteremshiwa Yesu (AS).
Qur’an, maandiko matakatifu ya Allah na hutuba Zake za kiungu kwa wanadamu, iliteremshwa aya baada ya aya na sura baada ya sura katika miaka 23. Mtume alikuwa akizisoma aya na sura alizoteremshiwa kwa kuwasomea maswahaba zake, na wao wakawa wanazihifadhi na baadhi yao walikuwa wakiziandika. Licha ya hivyo, Mtume alikuwa na waandishi wa ufunuo. Wao hususani walikuwa na kazi ya kuandika aya na sura zilizoteremshwa.
Mtume alijulishwa kupitia kwa Malaika mkuu Jibril kuhusu mahali pa kuwekwa aya na sura zilizoteremshwa, pamoja na mpangilio wake katika Qur’an, na kisha Mtume akawa anawaeleza waandishi kuhusu ufunuo na kuweza kufanyika yaliyokuwa muhimu kufanyika. Qur’an yote iliandikwa katika muda alioishi Mtume na ilipangwa kipi kiwekwe mahali gani. Zaidi ya hivyo, Jibril alikuwa akija katika kila mwezi wa Ramadhani na alikuwa akimsomea Mtume aya na sura zote zilizoshushwa tangu mwanzo. Katika mwezi wa Ramadhani wa kabla ya Mtume hajafariki, Jibril alikuja tena, na kwa wakati huu waliisoma Qur’an mara mbili. Awali, Jibril alisoma, na Mtume alisikiliza; na baada ya hapo, Mtume alisoma na Jibril alisikiliza. Hivyo, Qur’an ilichukua umbo lake a mwisho.
Hata hivyo, katika wakati wa uhai wa Mtume Qur’an ilikuwa bado haijakusanywa katika kitabu kimoja. Ilikuwa imesambaa miongoni mwa maswahaba kama kurasa na ilihifadhiwa na maswahaba wengi. Hata hivyo, ilifahamika dhahiri na kwa hakika namna ya mpangilio wake wote.
Hatimaye, kutokana na kulazimika, katika wakati wa Halifa Abu Bakr, iliundwa kamati kutokana na waandishi wa ufunuo na mahafidhi hodari chini ya uongozi wa Zayd bin Thabit. Kamati hiyo iliteuliwa kwa ajili ya kuikusanya Qur’an katika kitabu kimoja. Kila swahaba alikuja na kukabidhi kurasa alizokuwa nazo za Qur’an. Kutokana na mgawanyo wa kazivya mahafidhi na waandishi wa ufunuo, kurasa, sura na aya zilipangwa kama alivyoeleza Mtume. Hivyo, Qur’an ilipangiliwa katika kitabu kimoja kilichoitwa Mushaf.
Matokeo yake, Qur’an imesalimika mbali na hali ya kusahaulika, kupotea, kugeuzwa au kubadiliswa, kwa kuwa iliandikwa sawa sawa na ilivyoteremsha kwa Mtume.
Kutokana na ulazima, katika wakati wa Halifa Uthman ibn Affan zilichapishwa nakala nyingi kutokana na kitabu hiki na kupelekwa katika sehemu mbalimbali. Nakala za Qur’an zilizopo sasa zinatokana na Qur’an hii.
Kutokana na ubora wa uimara wake, tofauti na Maandiko mengine Matakatifu, Qur’an iliwekwa katika hali ile ile ya ufunuo bila ya kugeuzwa kokote kwa hali yoyote wala kubadilishwa, na imetufikia kwa kuhifadhi uhalisi wake kwa miaka 1400. Ni dhahiri kuwa mtindo wa balagha na ufasaha wa Qur’an, hali yake ya kimuhtasari, wepesi wa kuihifadhi, kutokushabihiana na mhadhara wa kibinadamu, watu kushindwa kuiiga na kufikia kiwango chake cha umbuji, na uangalifu wa hali ya juu kabisa uliotumika katika kuihifadhi umechangia sana katika kutunza uhalisia wake. Hata hivyo, sababu halisi ni kwamba Allah aliiweka Qur’an katika hifadhi Yake na kwamba Ameahidi kuidumisha kama muujiza mpaka Siku ya Kiama kwa umbo na maana. Kwa hakika yafuatayo yanaelezwa katika Qur’an:
“Hakika Sisi ndio tulio teremsha Ukumbusho huu, na hakika Sisi ndio tutao ulinda.” (Qur’an, Al-Hijr, 15:9)
Leo, nakala zote za Qur’an zilizoko duniani ni za namna moja. Hakuna tofauti au ubadilishwaji. Licha ya hivyo, imehifadhiwa na mamilioni ya mahafidhi na inasomwa na mamilioni ya watu kwa wakati wote. Ubora huu haupo katika kitabu kingine chochote isipokuwa Qur’an, wala maandiko mengine yoyote ya kiungu. Ni muhimu kabisa kuwa Qur’an, ambayo ni maandiko ya mwisho ya Allah, ambayo kufaa kwake kunaendelea mpaka kiama, iwe na hadhi hii ya kipekee.
(Mehmed Dikmen, Islam Ilmihali, Cihan Yayinlari, Istanbul, 1991, uk. 94-97.)
