FAQ katika kifungu cha Hija na Umrah

Kuzunguka Kaaba kunawakilisha dhana ya upwekeshaji. Maana yake kuhusu maisha ya kijamii si kuuacha umoja na kujaribu kudumisha umoja huu. Maana yake katika maisha ya mtu mmoja mmoja yana ukweli mwingi wa kina. Mbingu ina tabaka saba; mwanadamu ana nafsi saba. Kila kuizunguka Kaaba kunawakilisha awamu moja, ngazi; mwanadamu anashikilia hatua moja na imeinuliwa mpaka katika mbingu ya saba, juu ya ulimwengu wa kiyakinifu. Licha ya hayo, inamaanisha kupanda kutoka hatua ya chini kabisa ya nafsi, yenye hatua saba, mpaka juu kabisa. Yaani, kutoka nafs al-ammarah (nafsi inayoamrisha uovu) mpaka kwenye nafs al-mutmainnah (nafsi iliyotulia); kutoka maisha ya kinyama mpaka katika maisha ya kiroho.

Kuzunguka Kaaba ni namna ya ibada iliyochukuliwa kutoka katika mpangilio wa ulimwengu. Sayari hulizunguka jua, elektroni kuzunguka kiini, nondo kuzunguka mshumaa; kuzunguka kitovu hicho kunamaansha utii pamoja na mapenzi.     

Mwenyezi Mungu anasema yafuatayo katika Quran:

“Zinamtakasa zote mbingu saba na ardhi na vyote viliomo ndani yake. Na hapana kitu ila kinamtakasa kwa sifa zake...” (al-Isra, 44)

Maendeleo ya sayansi yamesaidia kuieleza aya hiyo. Kwa hakika, wakiwemo viumbe ambao walidhaniwa kuwa hawana uhai, kila kitu kilikutwa kuwa kina atom kadhaa. Elektroni daima huzunguka viini vya atom na kwa kufuata utaratibu maalumu; Quran imeeleza kuwa huko ni kumtukuza Allah. Kwa hivyo, kuzunguka Kaaba, ambayo ni alama ya Uislamu, kunamaanisha kuupenda Uislamu, kuizunguka kama nondo na mtu kujishikiza kwa Allah.

Kuabudu; ni mja kutimiza majukumu kama vile takbir, hamd, shukr kwa ajili ya Allah kwa namna Alivyoamuru. Kwa hivyo, hali ya kila kiumbe kutimiza majukumu inaweza kuitwa kuwa ni ibada yake kwa Allah na kumtukuza.

Kufahamu Tawaf: Kilugha, tawaf inamaanisha kugeuka, kutembea, n.k. katika hali ya kukizunguka kitu. Kila kitu ulimwenguni, kuanzia atom ndogo sana mpaka galaksi (kundi la nyota) kipo katika hali ya tawaf. Katika atom, elektroni hugeuka kuzunguka kiini, ambacho ni kama moyo, kwa kasi sana; katika galaksi, mabilioni ya nyota huzunguka kitovu cha galaksi kwa kasi kubwa. Hivyo huzunguka kana kwamba vinamwaabudu Muumba aliyeviumba. Kama ilivyoelezwa katika Quran, kila kimoja kinaogelea katika njia. (Yasin, 36/40)

Mwonekano wa makumi kwa maelfu ya Waislamu wanapotembea kuzunguka Kaaba ni kama mwonekano wa galaksi ikigeuka pamoja na mabilioni ya nyota. Kwa hivyo, ni muhimu mtu kuwa katika njia ili kupata furaha kamili ya kiroho katika tawaf. Muislamu mwenye kujiweka kwenye njia hii na kudhibitiwa na mtiririko huo wa kiroho anapata furaha ya kuwa tone moja katika bahari ya waumini. Kuzunguka Kaaba kunazingatiwa kuwa ni alama ya muhtasari wa ulimwengu na viumbe, na kujisalimisha katika takdiri za kiungu.

Watu kutembea kwa taabu katika shawt (duru) tatu za mwanzo za tawaf kunaitwa ‘ramal’ na kuliacha wazi bega la upande wa kulia huitwa ‘iztiba’. 

Maana ya kihistoria ya vitendo vitatu vilivyofanywa vilikuwa ni kudhihirisha uwezo na kuwahofisha wapinzani. Waislamu wa Makkah walipohamia Madinah, hali ya hewa ya Madinah iliwaathiri na wakadhoofika kidogo. Waliporudi Makkah baada ya miaka saba ili kufanya umrah, walimweleza Mtume kuhusu hali hiyo. Papo hapo, aliwaambia Maswahaba zake waonekane wenye nguvu kwa washirikina na watembee katika hali ya kuogofya wakati wa kupita mbele yao; na Maswahaba wakafanya hivyo.

Bila ya shaka, hali yao ya kutembea kwao kwa kuogofya ilitosha kuonesha kuwa walikuwa imara katika siku hiyo. Vipi kuhusu siku hizi? Mahujaji wataoneshaje kuwa wako imara siku hizi? Uwezo wa kiyakinifu, nguvu za kiroho, nguvu za kimaadili … Tumepoteza nini, wapi na kivipi? Tunawezaje kuyarejesha hayo? Kwa hakika tunapaswa kuyatafakari hayo katika wakati wa hajj.

Ramal (kutembea katika hali ya kuogofya), kulikokuwa kunafanywa ili kuonesha nguvu ya Waislamu kwa Makuraishi kwa mujibu wa kauli ya Ibn Abbas, kulikuwa ni sunnah pindi Mtume alipotembea kama hivyo katika wakati wa shawt (duru) tatu za mwanzo za Hajj ya Kuaga. Hadhrat Umar alisema, baada ya kutoa maelezo juu ya Hajar al-Aswad,

“Kwanini tunaendelea kudumisha ramal? Huwa tunaifanya ili tuonekane imara machoni mwa washirikina, ambao walisema tulikuwa dhaifu. Kwa hakika, Allah amewaangamiza.” (Bukhari, Hajj, 57)

Ingawa Umar alidhani kuwa sababu ya ramal haikuendelea kuwepo, hakutaka kuacha jambo alilofanya Hadhrat Mtume na kwa hivyo aliendelea kulifanya jambo hilo. Huenda ramal iliendelea kwa sababu Waislamu mara zote walihitajika wawe imara na kwa sababu hawakutakiwa kuisahau. 

Mtu huanza tawaf huku Kaaba ikiwa katika upande wake wa kushoto. Maana yake ni ya kisitiari. Moyo wa mwanadamu, ambao ndio anaoutazama Allah, unaielekea Nyumba ya Allah katika tawaf. Allah anautazama moyo wa mtu, si sura yake, umbo, pesa na mali. Katika hali hii, kuna uhusiano mzuri kati ya Kaaba na moyo wa mtu. Kwa hivyo, moyo wa mtu unaikabili Kaaba katika wakati wa tawaf. Pia unaashiria kuwa tawaf inapaswa ifanyike kwa unyenyekevu.  

Mtu anafurahia kuwa muumini anayeizunguka Kaaba. Ni vigumu sana kuipata furaha hiyo kwingine, ambayo huja waziwazi kabisa na kwa shauku. Hisia za ukaribu anaouhisi mtu katika mahali hapo patakatifu huwafanya mahujaji wajihisi wako nyumbani. Mahujaji hujihisi kana kwamba wako nyumbani kwa sababu sehemu ya mbele ya Kaaba huonekana maarufu, manukato yake huwa yenye kujulikana sana na burudani yake huwa pana sana kiasi kwamba muumini hatapenda avutiwe zaidi na kingine chochote.

Hakuna tofauti baina ya watu wanaoswali swala ya jamaa; halikadhalika, hakuna tofauti baina ya watu wanaozunguka Kaaba. Waumini wote wako sawa hapo. Hakuna dalili ya mtu kutofautiana na wengine. Hapo kuna umoja, ambao ni alama ya upwekeshaji. Ni muhimu kupotea katika bahari ya waumini na kuyeyukia katika jamaa.

Kumgeukia mtu na kumzunguka kama nondo ni kitendo kinachoonesha utii wa dhati na kuwa anaweza kujitolea vyovyote tu kwa ajili ya mtu huyo. katika hali hii, kuzunguka Kaaba ni ishara ya kumgeukia Muumbaji Mtukufu, kwa kuinama mbele Yake na kutomwabudu yeyote mwingine isipokuwa Yeye tu.

Katika wakati wa kuzunguka, hajji anapaswa aheshimu stahiki ya Allah na kuwa na mapenzi yaliyo baina ya hofu na matumaini. Wakati anapozunguka, hajji anapaswa ajenge nyumba ya imani, yaani, moyo wake, kama Hadhrat Ibrahim na Hadhrat Ismail, mwanaye, walivyojenga Nyumba ya Allah kwa kuizunguka. Kaaba ni nyumba Yake na moyo ndio Anaoutazama. Hajji anadumu katika kuitazama Kaaba, anaiangalia kwa makini na anaona utukufu wake; halikadhalika, Allah anautazama moyo wa mja Wake na kuusikiliza. Ni kama alivyosema Mtume kwa kifupi,

“Allah hatazami sura zenu, umbo au mali bali nyoyo na amali zenu. (Muslim, 1, 33)

Ndivyo hivyo duniani na ahera. Kama katika maelezo ya aya ya 88 ya sura ash-Shuara, katika Siku ya Kiama, ambapo hakuna kitakachokuwa na manufaa yoyote, Allah hana haja ya dhahabu wala fedha bali moyo mzuri.

“Ewe hajji! Usidhani wanataka dhahabu au fedha yako. Wanataka moyo mzuri  katika siku ambayo mali na watoto havitasaidia.”

Kwa hakika, katika utamaduni wetu, ma-sufi hutumia vivumishi vyote ambavyo hutumika katika kuieleza Kaaba kwa ajili ya moyo na kuuita moyo ni Nyumba ya Allah. Au, huwa wanaiita “Bayt al-haram” (nyumba tukufu) na wanatumia maneno hayo hayo kwa ajili ya moyo kwa sababu moyo ni nyumba ya Allah na ni haram (imeharamishwa) kwa yeyote isipokuwa mpendwa kuingia humo. Kwa hakika, hadithi ifuatayo aliyoisema Mjumbe wa Allah wakati wa kuzunguka Kaaba inathibitisha hayo.

“(Ewe Kaaba!) Wewe ni mzuri; harufu yako ni nzuri sana. Umashuhuri na hadhi yako ni vitukufu. Hata hivyo, ninaapa kwa Allah, ambaye mkononi mwake upo uhai wangu, kuwa utukufu wa kinga ya muumini pamoja na mali yake na uhai ni mkubwa kuliko utukufu wako.” (Ibn Majah, Fitan 2)

Rejea:

1- Kur'ân'in Getirdigi - Emin Isik.
2- Kurban Kesmenin Psikolojik Temelleri - Doç Dr. Ali Murat DARYAL.
3- Kur'ân-i Kerîm ve Açiklamali Meâli - Türkiye Diyanet Vakfi.
4- Diyanet Islâm ilmihali.
5- Hac Rehberi - Irfan YÜCEL - Türkiye Diyanet Vakfi.
6- Diyanet yayinlari (hacci anlamak)

Ibada ya Hajj

Kilugha Hajj ni kukusudia na kulielekea jambo. Katika istilahi ya kidini, inamaanisha kutembelea sehemu maalumu katika wakati maalumu pamoja na matendo maalumu.

Pahala Maalumu ni Kaaba na Arafat.

Muda maalumu ni miezi ya Shawwal na Dhul-Qada na siku 10 za mwanzo za mwezi wa Dhul-hijja.

Vitendo maalumi ni vinavyohusiana na hajj kama kuzunguka Kaaba, waqfa kwenye Arafat na sa’y.

Amri inayohusu Hajj

Ibada ya hajj ni moja ya nguzo 5 za Uislamu. Ni ibada inayotekelezwa kimwili na kifedha.

Imefaradhishwa mwaka wa 9 wa Hijra. Kwa hakika Hajj ni fardh kwa mujibu wa Kitabu (Quran), sunnah na makubaliano ya wanachuoni.

Aya ya Quran inayoelezea kuwa hajj ni fardh ni inayofuata:

Na kwa ajili ya Mwenyezi Mungu imewajibikia watu wahiji kwenye Nyumba hiyo, kwa yule awezae njia ya kwendea. (Aal-i Imran, 97).

Hajj ni fardh kwa kila Mwislamu muumini mwanamume na mwanamke mwenye kutimiza masharti muhimu ya kuhiji. Suala hili linaelezwa katika hadith kama ifuatavyo:

 “Enyi watu! Mmefaradhishiwa ibada ya hija. Kisha, timizeni ibada ya hajj.”

Swahaba mmoja akauliza,

- Ewe Mjumbe wa Allah! Ni fard kila mwaka?

Mtume (s.a.w.) alinyamaza mpaka yule mtu akauliza swali hilo hilo kwa mara ya tatu. Kisha akasema,

 “- Kama ningelisema ‘ndio’ ingeliwajibika kuwa ni fardh kwenu kila mwaka na msingeliweza.”

Hajj ni aina ya ibada inayojumuisha matendo yote yanayowakilishwa.

Wakati wa hajj, mahujaji wanavaa nguo isiyoshonwa inayofanana na shuka linaloitwa ihram. Tendo hili linawakilisha kufariki na kuachana na mahusiano yote ya kidunia.

Waqfa kwenye Arafat ni mfano mdogo wa Siku ya Kukusanywa.

Mahujaji, wanaokwenda Muzdalifa huku wanatamka takbir baada ya Arafat, wanabakia huko usiku kabla ya sikukuu. Wanaanza safari ya kwenda Mina katika siku hiyo ya sikukuu ili kumrushia mawe Shetani. Kumrushia mawe Shetani ni alama na ushahidi wa kuvichukia vitimbi vyake na udanganyifu wa Shetani. Pia inamaanisha kuifwta sunnah ya kurusha mawe ya Nabii Ibrahim (a.s.).

Baada ya kuonesha kuchukizwa na shetani na kwamba watataabika dhidi ya shetani kwa kufanya kadiri wawezavyo kumrushia mawe Shetani kwa ishara, ambaye ni alama ya maovu, mahujaji wanachinja wanyama ili kuonesha kwamba wako tayari kuyatoa muhanga maisha yao katika njia ya Allah. Wanapitia kusalimu amri kwa tendo la kutolewa kafara katika njia ya Allah kama ilivyooneshwa na Nabii Ismail.

Hata kama kisingizio kitakuwa ni sahihi, hakiwezi kuwa ndio cha juu zaidi bila ya kuwa na watetezi na wafuasi walio tayari kuyatoa muhanga maisha yao. Hivyo, kwa kuwachinja wanyama, mahujaji wanaonesha kwa ishara kwamba watayatoa kafara maisha yao kwa ajili ya Allah ikilazimika.

Kutufu, yaani, kuzunguka Kaaba, ni ibada iliyotokana na mfumo wa ulimwengu. Ulimwenguni, sayari huzunguka jua, elektroni zilizo pembezoni mwa kiini na wadudu nondo wakiwa pembezoni mwa moto; kutokana na mzunguko huu, wanaonesha utiifu wao na upendo kwenye kitovu. Katika hali hii, kuzunguka Kaaba, ambayo ni ishara ya upwekeshaji, kunaashiria upendo na utiifu kwa dini.

Kila uzungukaji Kaaba unaashiria kwenda juu hadi mbingu ya 7 kwa kupitia awamu moja katika kila mzunguko, kwenda juu mpaka kwenye ngazi ya juu ya nafsi, ambayo ina ngazi ya 7, kuanzia ngazi ya chini zaidi katika ulimwengu wetu wa duniani, kufikia lengo la maisha ya binadamu na kuyafikia maisha ya kiroho.

Hekima na Manufaa ya Hajj

Hajj ina hekima nyingi, na manufaa ya kimwili na kiroho. Hebu tuorodheshe baadhi yake:

* Waumini wanakutana pamoja kwa lengo moja na imani shukurani kwa hajj. Umati mkubwa usiionekana pengine popote duniani unarudi kwa Muumbaji wa ulimwengu pamoja na umakini na msisimko wa ibada na kumsihi Yeye, kumwomba msamaha na kusali kwa ajili yake ili kuishi na kufa katika imani. Kwa furaha ya kiroho wanayoipata, wanaachana na tabia zao mbaya. Wanapata shauku ya kushikamana na maamrisho ya Allah.

* Wakiwa miguu chini bila ya viatu na vichwa wazi, mahujaji wakiwa wote wamevaa nguo nyeupe inaashiria Siku ya Mkusanyiko. Hivyo, nyoyo zitalainika, uangazaji macho utabadilika, misisimko itaonekana waziwazi na kutapitiwa na namna ya sikukuu ya kiroho.

* Mahujaji, wanaotambua utukufu wa Allah, aliyewajaalia mamilioni ya watu kukimbilia ardhi Tukufu kwa amri moja kwa karne 14, kwa misisimko yao yote, wanaona, kwa macho yao wenyewe, mamilioni ya watu wanaoamini mambo hayo hayo; hivyo, hawautilii maanani wasiwasi na udanganyifu wa Shetani. Imani yao inaimarika.

* Mahujaji wanapotembelea ardhi tukufu ilikotokea dini yao na kuenea duniani, ambapo watu wanaishindania, wameyatoa muhanga maisha yao na kumwaga damu zao, na wanapotembelea makaburi ya mashujaa wa kuheshimika watafundisha matamanio na shauku ya kuutekeleza na kuuhudumia Uisilamu. Watawaeleza kiukweli mujahidina hao na kusema, “tunaahidi kuyatunza mabaki matakatifu mliyotuachia na kuyahamisha kwa vizazi vijavyo baada yetu.”

* Mateso na shida zinazopitiwa wakati wa safari zinamfanya binadamu aheshimu baraka walizonazo na kumshukuru Mungu. Mtu kuwa mbali na mali yake, jamaa, na marafiki na asiweze kupumzika kutamkumbusha binaadamu matatizo ya masikini na kumfanya awaonee huruma na kuwasaidia.

* Hajj ina malipo ya jihad kwa sababu wakati wa hajj, mtu anasafiri, anapambana dhidi ya nafsi yake na kuvumilia matatizo na uchovu.

Mbali na mambo ya ulimwengu mwingine na manufaa ya kiroho yaliyotajwa hapo juu, hajj pia ina manufaa ya kimwili na kijamii.

* Hajj ni kama mkutano mkuu wa ulimwengu wa Kiislamu unaofanyika kila mwaka. Katika msimu wa hajj, Nchi za Kiislamu zina fursa ya kukubaliana masuala yao ya ndani na ya nje na kuwa kitu kimoja dhidi ya dunia. Pia zina fursa ya kujuana na kubadilishana mawazo yao kuhusu utamaduni, sayansi na sanaa.

* Katika msimu wa hajj, ambao ni kama maonesho ya kimataifa ya Nchi za Kiislamu, kila nchi inaweza kuonesha uwepo wake wa kimwili na kiroho. Watakuwa na Nchi za Kiislamu zisizoendelea na kuzisaidia ili zipate maendeleo.