FAQ katika kifungu cha Uadilifu

- Tunachotakiwa kufanya kama Waislamu ni kujisalimisha na kutii maamrisho ya Allah na mtume wake.

- Inajulikana kwamba katika mfumo wa sasa wa sheria, uzinifu si kosa la uhaini. Inawezekana kwa mtu mwenye akili ambae ana fikra ya heshima, ima ni muumini au si muumini, akachukulia kwamba zinaa si uhaini likifanywa kwa ndugu zake?

- Ni lazima tuielezee vizuri kwamba amri kama za kupiga mawe katika Uislamu ni adhabu kali sana. Moja katika malengo ya ubinadamu na dini zote za mbinguni ni kuhakikisha kuendelea kwa kizazi. Uzinifu ni  ukatili na njia haramu ya kuzalisha na kuchanganya vizazi kwa vigezo tofauti halali vya kibinadamu. Uzinifu ni kosa kubwa sana na ni njia ya kuvutia kufanya uhaini kwa roho mbaya. Hatutegemei uislam,, ambao ndio dini ya ulimwengu,kutokuchukua  tahadhari kuzuia uhaini wa kikatili wa aina hiyo.

- Kwenye hatua hizi za kinga, inasisitizwa kwamba mashuhuda wanne ni muhimu kugundua jinai ya uzinifu ingawa ni kama vile haiwezekani kwa watu wanne kuwaona watu wawili wakifanya zinaa. Zaidi ya hapo, ikiwa mtu ambae amesema amewaona watu wawili wakizini na haikuthibitishwa na watu watatu zaidi, anapigwa viboko themanini. Inamaanisha asiwepo yoyote atakaezungumzia jambo hilo.

Kwakweli, takriban matukio yote ya kupiga mawe yaliyotokea kipindi cha Mtume yalitekelezwa baada ya wakosaji kukiri wenyewe ili wajivue makosa. Na kwakweli, Mtume (rehma na Amani ziwe juu yake) alijifanya kama hawasikii waliokuja kujishtaki ili awalinde wasipigwe mawe; alijaribu njia zote kama vile kuwachunguza kama anaejishtaki ana akili timamu au laa, ima ilikuwa ni uzinifu halisi au zile tu hatua za mwanzo, n.k; ingawa, alipaswa kutekeleza adhabu mara tu walipojitambulisha.

- Amri ya Qur’an inayohusiana na kumkata mwizi mkono ni, kwa kusema ukweli, ni amri ya zama za sasa kwasababu zamani hakujawahi kuwa na wezi wengi, majambazi, wabakaji, wakabaji n.k Kila mtu isipokua wezi, anakubali kwamba adhabu ovyo ovyo kwa wezi haziwezi kuzia kabisa.

- Idadi ya kesi za kukatwa mkono katika karne tatu za kwanza katika historia ya Uislamu, wakati sheria hii inatekelezwa kwa haki, zilikuwa sita tu. (Ismail al-Fahrani, “ash-Shariatu bayna’s-salihin wa’l-Murjifin” al-Ahram, 17 Januari, 2011)

Baada ya muda, katika kila mji duniani, angalau kichwa kimoja au zaidi, sio mikono, hukatwa, wamiliki wa mali huuliwa kinyama kwa sababu ya fedha au bidhaa ambazo huibwa kupitia jinai hizi. Zama hizi zinahitaji zaidi kuliko zama zingine ili kuzuia uhaini huu kupitia kupambana na kitendo hiki.

- Ni muhimu kusikiliza maneno yafuatayo ya Badiuzzaman Said Nursi:

“Wakati fulani jangwani, mtu alikuwa mgeni wa mhamiaji ambae alikuwa mmoja katika watu wanaopenda uhalisia. Aligundua kuwa wakazi wa jangwani hawakuchukua tahadhari kulinda mali zao. Mwenyeji wake alikuwa kaacha pesa wazi wazi kwenye kipembe cha nyumba.

Mgeni akamuuliza, “Hivi huogopi wezi, kiasi kwamba umetupa tu vitu vyako kwenye kipembe kama hivyo?”

Mwenyeji wake alijibu, “Hakuna wezi hapa.”

Mgeni akasema, “Sisi tunaweka  fedha zetu kwenye masunduku na kuyafunga ,lakini  bado mara kwa mara zinaibwa.

Mwenyeji akamuambia, “Sisi tunakata mikono ya wanaoiba kama amri ya Mungu na tunatenda haki kwa mujibu wa shari’a.”

Palepale mgeni akaeleza kwa mshangao, “Kwahiyo si wengi kati yenu watakosa mkono!”

Mwenyeji wake akamuambia: “Nina miaka hamsini sasa, na katika maisha yangu yote nimemuona mtu mmoja tu.”

Kwakufupisha: Wakati adhabu zinapotekelezwa kwa namna ya kutekeleza maagizo ya Mungu na haki za kidominika (dominical justice), kwa pamoja kiroho, na kiakili, na kimaadili, na uwezo wa akili kindani wa mwanadamu zinaathiriwa na kushawishiwa. Ni kwa sababu hii kwamba utekelezaji wa adhabu mara moja ndani ya miaka hamsini kumekua na athari kubwa kuliko kuwafunga watu kila siku…” (Badiuzzaman Said Nursi, Hutbe-i Şâmiye (Damascus Sermon), Envar, uk. 75-78)

Allah anaeleza yafuatayo katika aya:

“Hakika Mwenyezi Mungu anaamrisha kufanya uadilifu, na hisani, na kuwapa jamaa; na anakataza uchafu, na uovu, na dhulma...” (An-Nahl 90) 

Yaani, Allah Mtukuka haridhii dhuluma na uasi.

Allah, ambaye kwa hakika ni Mwenye kuhukumu kwa haki, si mwenye kukosa kujua wanayoyafanya wanaodhulumu; wanaodhulumu na wasaliti pasi na shaka watahesabiwa kwa vitendo vyao mbele ya haki ya Allah.

Katika aya nyingine, hatari ya kuwategemea wenye kudhulumu na kustahamili dhuluma yao, achilia mbali kuwaunga mkono, inaelezwa kama ifuatavyo:

“Wala msiwategemee wanao dhulumu, usije ukakuguseni Moto. Wala nyinyi hamna walinzi badala ya Mwenyezi Mungu, wala tena hamtasaidiwa..” (Hud, 113)

Katika aya nyingine, yanaelezwa yafuatayo:

“Hakika Mwenyezi Mungu anakuamrisheni mzirudishe amana kwa wenyewe. Na mnapo hukumu baina ya watu mhukumu kwa uadilifu...” (an-Nisa, 58)

Nukta ya kuvutia hapa ni kwamba neno "watu" si "waumini" hutumika inapotajwa haki. Kufuatana na hayo, ni muhimu kila mmoja kumtendea haki ikiwa ni marafiki au maadui.

Kwa hakika, aya ifuatayo inatufundisha jambo hilo hilo:

“Basi anaye tenda chembe ya wema, atauona! Na anaye tenda chembe ya uovu atauona!” (az-Zilzal, 7-8)

Mojawapo katika mambo muhimu ya haki katika Uislamu ni kwamba marafiki, ndugu, taifa na dola haviwezi kuwajibishwa kwa kosa la mtu huyo. Allah Mtukuka anaeleza yafuatayo katika Quran;

“Na mbebaji habebi mzigo wa mwingine…” (Fatir, 18)

Kila mmoja ataadhibiwa kutokana na makosa yake. Mtu anayeua, si yeyote mwingine, atakayeadhibiwa kwa mauaji hayo. Hata hivyo, kama mtu atamsababisha mwingine atende dhambi, wote wawili, mtenda dhambi na msababishaji wataadhibiwa.

Allah Mtukuka amebainisha mipaka katika Quran ili watu wasikiuke haki za wengine; Amezitaja kuwa ni "mipaka ya Allah". Anatuambia kuwa wenye kuvuka mipaka hiyo watakuwa wenye kudhulumu na anawaonya kuwa watapata adhabu ya Allah.

Mtume (s.a.w) anaeleza yafuatayo katika hadithi: “Allah anawaadhibu wenye kuwatesa wengine duniani.”

Katika Quran, Allah Mtukuka anaeleza kuwa mataifa jeuri yasiyotawala kwa haki yatakuwa na mwisho wa kuhuzunisha. Tutatoa aya mbili kama mfano:

“Miji mingapi tuliiangamiza iliyo kuwa ikidhulumu, ikawa imebaki magofu, na visima vilivyo achwa, na majumba yaliyo kuwa madhubuti?” (Hajj, 45)

“Na mingapi katika miji iliyo kuwa ikidhulumu tumeiteketeza, na tukawasimamisha baada yao watu wengine!.” (al-Anbiya, 11)

Dini ya Uislamu inatuamuru tuheshimu haki za watu wa dini zingine, pia. Katika nyakati za amani, haki zao hudhaminiwa na kuhifadhiwa kama zile za Waislamu. Kwa hakika, kwa mujibu wa madhhab ya Hanafi, “Muislamu anayemuua asiye Muislamu kwa dhuluma katika kipindi cha amani hunyongwa.” Yaani, yeye pia huuliwa.

Mtume anawatishia watu kama hivyo katika hadithi kama ifuatavyo:

“Mimi ni adui wa mtu anayemtesa dhimmi. Nitawaita maadui zangu kwenda kuhesabiwa huko ahera.” (Kashfu’l Khafa, II, 218, hadithi na: 2341)

Huu ndio ukweli kuhusu Uislamu. Kisha, ni muhimu kutafuta sababu za kwa nini baadhi ya Waislamu walio mbali na moyo wa Uislamu wanajihusisha na vitisho na uonevu katika ujinga wao na nafsi badala ya katika dini ya Uislamu.

Inafahamika kuwa mtu anaweza kufanya kosa; ni yule tu aliyetenda kosa ndiye huwajibiswa nalo, si wengine. Si haki kuiwajibisha dini ya mtu kwa kosa binafsi analofanya mtu huyo.

Ni muhimu kutaja nukta muhimu sana hapa:

Vituo vinavyowazuia Waislamu wasijifundishe Uislamu halisi kutoka katika rasilimali zake na kuutekeleza kivitendo, kufanya hivyo kunawatenganisha na dini yao na kuwapeleka katika upotovu na hilo husababisha Waislamu wawe masikini kwa kuwajibishwa Waislamu wanaoangukia katika vurugu. Ni vyema vituo hivyo vingejiangalia na kujiuliza dhamira yao wenyewe badala ya kulaumu wengine.

Wizi, unaomaanisha “kuchukua kitu cha mtu mwingine pahala kilipowekwa bila ya mwenyewe kujua’, ni moja kati ya uhalifu mkubwa dhidi ya mali na haki miliki. Kuzitunza mali zilizolishwa kutokana na kazi ngumu na chumo halali ni miongoni mwa kanuni za msingi za Uisilamu. Uisilamu unazingatia kazi na mali kuwa ni vitu vitakatifu na huadhibiwa wale wanaoshikilia mali za wengine kwa dhuluma. Hivyo, kama hali ilivyo kwa dini zote za mbinguni na mifumo ya kisheria, wizi unazingatiwa kuwa ni dhambi kubwa na uhalifu kisheria na kidini na kimaadili katika Uisilamu.

Wizi ni hiyana kubwa inayojeruhi moyo wa mmiliki mali na ni uharibifu usioweza kukubaliwa na dhamiri. Uharibifu huu umeshatokea na unatokea katika kila karne na popote pale. Kwa hivyo, dini ya Uisilamu imeweka adhabu kali kwa wale wenye kutenda uhalifu huu mkubwa ili kutoa adhabu stahiki.  Ikiwa hukumu hii itatekelezwa, kesi za wizi zitapungua kwa kiwango cha chini.

Wizi umekatazwa kwa ushahidi wa Quran, sunnah na makubaliano ya wanazuoni wa Uisilamu. Yafuatayo yanaelezwa katika Quran:

“Na mwizi mwanamume na mwizi mwanamke, ikateni mikono yao” (al-Maidah, 38).

Mtume ameeleza:

“Watu wa kabla yenu waliangamizwa kwa sababu alipoiba mheshimiwa walimwacha huru na alipoiba masikini walimwaadhibu.” (ash-Shawkani, Naylu’l-Awtar, VII, 131,136).

Wizi unapothibitishwa kutokea, adhabu ya mwizi kukatwa mkono hutekelezwa. Kama zilivyo kesi ambazo hukumu hii sio ya lazima, basi mwizi huyo hulipa fidia kwa alichokipoteza.

Majaji wa kiisilamu wamejadiliana jinai na adhabu, chini ya masharti yapi uhalifu wa wizi utazingatiwa kuwa umefanyika ili kuandaa haki na jinai, mazingira ambayo adhabu gani inafaa kutolewa, athari za hali kama vile kurudiarudia, kutezwa nguvu na kusamehe kwenye adhabu, moja baada ya nyingine; wameanzisha msingi wa sheria wenye kujitosheleza. Kwa kifupi, wameamua kwamba, ili uhalifu wa wizi uwe umethibitika, ni sharti kusiwe na udhuru kama vile wajibu, kutezwa nguvu na ukame ambavyo vingepoza kufanya uhalifu wa wizi kwa sehemu fulani au kikamilifu. Ni sharti kuwa uhalifu uwe umefanyika kwa khiyari na kwa uhuru, maudhui hii ina uwajibikaji kisheria katika makosa ya jinai, mali iliyoibiwa kuwa chini ya hifadhi na kuwa zaidi ya kiwango maalum.

Adhabu katika sheria ya Kiisilamu imeainishwa kuwa ni hatua ya mwisho na uingiliaji kati wa lazima ambao unaweza kutekelezwa baada ya tahadhari za kimsingi kutolewa ili kuzuia uhalifu. Katika hali hii, lazima itiliwe maanani kuwa lengo kuu la Uisilamu sio kuwaadhibu watu bali, kinyume chake, kuchukua tahadhari ambako kutawazuia watu kufanya uhalifu wa wizi, kuwaelimisha na kuwapa mwongozo. Pia ni muhimu sana kwamba, ili wale wote wanaojitolewa katika jamii wafanikiwe, malezi ya kidini, hadhi ya maadili jumla ya jamii na taratibu za sheria za ziada na sera rasmi ziwe kwa maelewano ya pamoja.

Allah, Aliye Juu Zaidi, ameamuru mwizi kuadhibiwa. Katika mazingira haya ya jumla, ni lazima kuukata mkono wa mtu anayethubutu kuiba kama ni kiungo hatari cha taasisi ya jamii ya Kiisilamu.

“Enyi mlioamini! Kateni mikono ya mwizi mwanamme na mwanamke, ambao uhalifu wao umethibiti na bila ya shaka yoyote wala udhuru, kuwa ni adhabu kwa yale waliyoyatenda, kuwa ni adhabu chungu kutoka kwa Allah, kuwa ni kizuizi mwafaka, kama ilivyo kupiga pingu mikononi hivyo hawatothubutu kuiba tena. Bila ya shaka, Allah ndiye aliye juu zaidi na mwenye hekima.” Maamrisho yake hayawezi kubishiwa. Anahukumu kwa busara. Haki iko salama kwa ukuu wa ulinzi Wake na adhabu Zake zimejaa hekima kikamilifu. Allah hakubali dhuluma, kero na fitina. Ametutunuku mikono na nguvu za kufanyia kazi kwa ajili ya heri na haki. Allah anaamuru tumwogope Yeye, tujitahidi kwa ajili ya mafanikio ya dini, kuwahifadhi masikini, kuwajali wahitaji na kuwasaidia walio madhaifu, kama alivyoeleza katika aya nyingi za Quran. Pia amewawajibisha matajiri kutoa zaka na sadaka kwa masikini na watu dhaifu kwa maamuzi Yake yanayohusu kusaidia, kutoa zaka na hisani. Mwisilamu wa kweli lazima atii maamrisho hayo ya Allah na kuyatekeleza maishani mwao. Kama mtu hamwogopi Allah, hana sababu nzuri ya kumkaribia Allah, hawezi kujinyima matamanio yake ya chini kabisa na hujaribu kuchukua mali ya mwingine kisirisiri, kwa namna ambayo hana haki kabisa, kama vile Allah hamwoni akifanya hivyo, kwa hakika anaishambulia heshima ya Allah, na ni vita vya siri alivyovianzisha dhidi Yake. Basi, mkono wa mtu huyo unastahiki kukatwa kuwa ndio adhabu.

Kwa namna hii, isidhaniwe kwamba hakuna usawa kati ya uhalifu na adhabu hiyo. Kwa hakika, adhabu hiyo sio tu ni malipo ya mali iliyoibiwa. Bali pia ni kwa ajili ya uhaini wa kisirisiri na kuishambulia heshima ya Allah. Ni kama vile mtu huyo kaweka mkono wake kwenye moto au ameugongesha kwenye upanga. Adhabu hiyo ni, kwa wote wawili yeye na atakayefuata njia yake iliyopotea, kama pingu isiyofunguka. Pamoja na hilo, wote wawili mwizi na wengine husafishwa kutokana na fitina. Halikadhalika, Allah huwachukulia wale wanaoishambulia heshima Yake kwa njia hii wanastahili adhabu hiyo sio tu kwa sababu ya hasira Zake bali pia kwa sababu ya kuwepo hekima ndani yake. Katika jamii ambamo adhabu hii hutekelezwa, wizi unakuwa umekomeshwa. Hakutokuwa tena na mkono utakaostahili kukatwa. Adhabu hii ni lazima itekelezwe kiuadilifu na bila ya mashaka yoyote hivyo hakutoibua dhuluma yoyote. Kinyume na hivyo, heshima na busara za Allah zitaonekana hazifai. Ikiwa adhabu ya mkono ulioiba kitu ni kukatwa, hebu fikiria adhabu ya mtu aliyeiba mkono bila ya haki (anaekata mkono wa mtu bila ya haki) itakuwaje!

Hivyo, kama mwizi, awe mwanamme au mwanamke, waliosababisha mikono yao kukatwa kwa sababu wameiba kitu, watatubu baada ya kutenda uhalifu huo na kurekebisha tabia zao, Allah atapokea toba yao kwa sababu Yeye ni mwingi wa rehema na mwingi wa kusamehe. Na wala hatowaadhibu Ahera, atawahurumia na kuwasamehe. Katika hali hii, wale waliokatwa mikono yao na baadaye wakatubia wasidhaniwe kuwa ni waovu kwa sababu waliiba hapo kabla; ni vyema wasaidiwe.

“Mtawala ni lazima awe na hisani na huruma katika upande wake wa kulia na awe na hasira na maadilisho katika upande wake wa kushoto. Malipo ni sharti la huruma yake; na maadilisho hulazimu adhabu.”

Cheo cha mtawala hakistahiki kutowazawadia watiifu na kutowaadhibu wasiotii; yote mawili ni alama za udhaifu. Mungu Mtukufu hana kasoro kama hizo.

Tunapaswa tueleze kwa uwazi kwamba amri kama rajm ni miongoni mwa adhabu nzito za kuheshimu sheria katika Uisilamu. Moja ya malengo makuu ya binadamu na dini za mbinguni ni kuhakikisha mwendelezo wa kizazi. Uzinifu ni njia ya aibu na haramu ambayo inaharibu tabia na kuchanganyikana kwa kizazi kwa pande tofauti za kisheria na kiutu. Ni uhalifu mkubwa mno na ni utaratibu unaovutia kutenda uhalifu kwa roho. Hatuwezi kutarajia dini ya mbinguni kama ulivyo Uisilamu usiwe na mizani ya kizuizi ili kuepusha uhalifu wa fedheha namna hiyo. Kumwadhibu mhalifu sio kinyume cha kutokuwepo huruma na upendo; ni sharti la haki.

Kwa kutumia ibara “usikaribie zinaa” badala ya “usizini” kimiujiza, Quran imewakataza watu kutokaribia zinaa seuze kuifanya. Kwa kuwa, ibara “usiikaribie zinaa” ni fasaha zaidi kuliko kuliko ibara “usizini”. Kumwambia mtu “usikaribie” kuna athari zaidi kuliko kumwambia “usifanye”; ibara “usikaribie zinaa” inaelezea katazo la vitu vinavyoweza kupelekea kuzini kama vile kugusa, kubusu, kutazama na kukonyeza. Kufanya mambo yanayopelekea uzinifu kunaidhinisha uzinifu. Uzinifu ni amali mbaya na ni dhambi kubwa. Isitoshe, uzinifu ni njia mbaya mno kiasi kwamba inaondoa utando wa kivutio cha mpito, inasababisha mkanganyo wa kizazi, inapelekea kwenye amali za haramu, inakiuka haki za wengine na inaharibu vibaya safu za jumuia kwa kuiharibu familia, inaeneza vurugu, inasababisha machungu na kueneza maradhi ya ukosefu wa maadili.

Sheikhu’l-Islamu Alusi anaeleza yafuatayo kwa sababu ni kifo kwa watoto: “Kwa kuwa inafinya na kusababisha utasa wa kizazi. Mtu ambaye wazazi wake hawako kisheria ni kama mtu aliyekufa. (Alusi, Ruhu'l-Maani, Daru'l-Fikr, 8/67.) Majaribio gani na harakati zipi za watu waliokufa zinazoweza kuhusiana na masuala ya sheria ya kiisilamu?”

Baada ya kukatazwa yale yote yanayopelekea uzinifu, sheria ya Kiisilamu inaliangalia kosa la zinaa kuwa ni ukiukaji wa haki za umma na kulitolea adhabu ipasavyo; inaweka adhabu nzito na vikwazo vizito vya uzinifu ili kuwazuia watu. Kiukweli, uhalifu wa zinaa unatikisa misingi ya familia na kuitishia. Familia ndio msingi wa jumuia. Kama uhalifu wa namna hiyo unakuwa wa kiholela, utaenea katika jumuia, utasababisha kuporomoka kwa familia na kufisidika kwa jumuia na kizazi na kuporomoka kwa maadili. Hata hivyo sheria ya Kiisilamu inazingatia kutengamaa kwa jumuia kuwe juu zaidi ya kila kitu na kulipa umuhimu mkubwa suala hilo.

Kwa hivyo, sheria ya Kiisilamu inatoa adhabu kali kwa uzinifu na kukataza aina zote za uzinzi ili kuwaweka watu salama kutokana na adhari mbovu na kuilinda jumuia. Halikadhalika, sheria ya Kiisilamu haitaki waliooana ambao wanazini waishi na kuwazingatia kuwa ni mifano mibaya mno.

Wanazuoni wa Fiqh kwa pamoja wamekubaliana kwamba kapera anayezini na sio mtumwa awe mwanamme au mwanamke atalazimika kuchapwa mijeledi mia moja. Kwa kuwa, Allah anaeleza hivi: “Mzinifu mwanamke na mzinifu mwanamume, mtandikeni kila mmoja katika wao bakora mia. Wala isikushikeni huruma kwa ajili yao katika hukumu ya Mwenyezi Mungu, ikiwa nyinyi mnamuamini Mwenyezi Mungu na Siku ya Mwisho. Na lishuhudie adhabu yao kundi la Waumini. (an-Nur, 24/2)

Wanazuoni wa Fiqh pia wamekubaliana kwa pamoja kwa kutoa shuhuda mbalimbali kwamba mtu aliye kwenye ndoa awe mwanamme au mwanamke kama amezini apigwe mawe mpaka afe.

Adhabu ya hadd, inayojumuisha rajm, inakuwa wazi kwenye hali mbili: kukiri (mtu aliyezini akiri kufanya zinaa) na mashahidi (4 wanaume). Mazingira ya msingi kwa adhabu hii kutolewa kwa mtu ni haya: 1. Awe na akili timamu, 2. Awe amebaleghe, 3. Awe na hiari, 4. Ajue kwamba uzinifu ni haramu.

Kama inavyoonekanwa, Uisilamu unasimama dhidi ya mtu katika kila hatua ya njia hii, unajaribu kumweka mbali na amali hii mbaya na kumnasihi aishi mazingira halali na kwenye mipaka ya kujizuia.

Hata hivyo, haijalishi ni umadhubuti gani upo kwenye mfumo husika na haijalishi sheria zilizowekwa zina uzuri gani, haitotatua sana ikiwa mtu mmoja mmoja hana dhamiri safi ya kuukubali mfumo huo na sheria hizo. Kwa hivyo, kando ya sheria nzuri na madhubuti, mtu mmoja mmoja anapaswa alelewe katika njia ya kuzitekeleza sheria hizo na zilelewe ili ziweze kuwa na dhamiri safi ili mapendekezo na ushauri usikilizwe. Quran inamchukua mtu kwenda kwenye nukta husika “Haijalishi nini unafanya wapi na lini, upo chini ya udhibiti wa Mola Mtukufu,” na kumfanya atekeleze amali zake zote katika mazingira hayo.